آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
توضیح روش آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
آمپول ترکیبی یک روش هورمونی و تزریق پیشگیری از بارداری است. این آمپول ها در بردارنده نیم میلی متر موثره (۲۵ میلی گرم دپو مدروکسی پروژسترون استات و ۵ میلی گرم استرادیول سیپیونات) می باشد. آمپول ترکیبی توسط کارکنان بهداشتی دوره دیده یا پزشک و در فاصله های یک ماهه تزریق می شود.
مکانیسم عمل آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- ۱-جلوگیری از تخمک گذاری
- ۲-تاثیر بر مخاط داخلی رحم و مهار پرولیفراسیون آندومتر
- ۳-ایجاد اشکال در ورود اسپرم به داخل رحم از طریق افزایش ضخامت ترشحات دهانه رحم (موکوس سرویکس)
اثر بخشی آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
اثربخشی این روش در سال اول استفاده ۹۹.۸ درصد است.
مزیت های آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- اثر بخشی بالا
- آسانی استفاده و آسانی قطع استفاده
- برگشت نسبتا سریع باروری پس از قطع روش
- بی تاثیر بودن روی میل جنسی
- بهبود دیسمنوره شدید
- مناسب برای افرادی که با استفاده مداوم و هر روزه از یک روزه از یک روش مشکل دارند (افراد فراموشکار، کوچ نشین، عقب ماندگی ذهنی و …)
- کاهش خونریزی قاعدگی
- مناسب برای افراد با سابقه بارداری خارج رحمی (EP)
- پایین بودن عوارض افزایش وزن و خونریزی نامنظم ( در مقایسه با قرص های ترکیبی)
- پایین بودن عوارض ناشی از استروژن ( درمقایه با قرص های ترکیبی )
- کم نشدن اثر بخشی در صورت اسهال و استفراغ ( در مقایسه با قرص های ترکیبی)
- قابل استفاده همزمان با آنتی بیوتیک ها ( بجز ریفامپین و گریزوفولوین )
- تاثیر کم بر سیستم انقعادی
معایب آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- پیشگیری نکردن از بیماریهای قابل انتقال از طریق تماس جنسی ( STIs)
- عدم امکان قطع روش یا تغییر آن پس از تزریق آمپول تا از بین رفتن اثر آن (اتمام دوره)
- مناسب نبودن برای دوران شیردهی تا شش ماهگی
موارد منع مصرف مطلق آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- شک یا اطمینان به وجود حاملگی
- در فاصله زمانی کمتر از سه هفته پس از زایمان در زنان غیر شیرده
- شک به وجود سرطان پستان، ابتلا و یا سابقه آن
- هر بدخیمی مشکوک یا شناخته شده وابسته به استروژن
- کارسینوم اندومتر
- خونریزی های رحمی بدون علت مشخص
- مصرف سیگار در افراد ۳۵ ساله و بالاتر
- بیماری فعال مزمن کبدی ( شامل: اختلال کار واضح کبدی و یا هپاتیت ویرال، سابقه یرقان هم زمان با مصرف قرص، آدنوم و یا کارسینوم کبد ، سیروز کبدی، تومور های خوش خیم و بد خیم کبد، شیستوزومیازیس یا فیبروز شدید کبدی)
- ابتلای فعلی یا سابقه ترومبوفلبیت وریدهای عمقی، اختلالات ترومبوآمبولیک و یا شرایط مستعد کننده این بیماری ها
- بیماری های دریچه ای قلب با عوارضی مثل افزایش فشار ریوی، خطر فیبریلاسیون دهلیزی، سابقه اند و کاردیت تحت حادباکتریال و یا مصرف دارو های ضدانعقادی
- بیماری عروق کرونر قلب، آنژین قلبی ناپایدار ( ابتلای به هر نوع دردهای جلو قلبی و پشت استرنوم)، سابقه این بیماری ها یا شرایط مستعد کننده آنها
- بیماری سیانوتیک قلبی
- سکته مغزی
- بیماری عروق مغزی، سابقه این بیماری ها یا شرایط مستعد کننده آن ها
- دیابت با بیماری های عروق مغزی، سابقه این بیماری ها یا شرایط مستعد کننده آن ها
- دیابت با بیماری های عروقی، رتینوپاتی، نفروپاتی یا نوروپاتی یا ابتلا بیش از بیست سال به دیابت
- فشار خون بالا ( ۱۰۰/۱۶۰ میلی متر جیوه و بالاتر)
- سردرد راجعه شامل میگرن با علائم عصبی موضعی ( کاهش میدان دید چشم بطور مشابه، دیدن خطوط زیگزاگی روشن، احساس سوزن سوزن شدن در یک بازو، یک طرف صورت یا زبان )
- میگرن بدون علایم فوکال عصبی و سن بیشتر از ۳۵ سال
- افزایش چربی های خون ( دیس لیپیدمی: بخصوص هیپرلیپوپروتیینمی نوع II )
- شرایط نیازمند به بی حرکتی کامل ( باید مصرف آمپول از ۲۸ روز قبل از عمل جراحی تا پایان دوره بی حرکتی پس از عمل، قطع شود- دادن هشدار قبل و بعد از عمل جراحی بزرگ ضرورت دارد.)
- سابقه هر بیماری مرتبط با مصرف قرص های ترکیبی یا آمپول های ترکیبی مثل: کره، فشار خون بالا، پانکراتیت حاد، پمفیگویید حاملگی، سندرم استیون-جانسون، hrombotic Thrombocytopenic Purpura, Hemolytic Uremic Syndrome، ابتلا به Serious trauma, cancer, lukemia, vascular diseases.
موارد منع منصرف نسبی آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- فشار خون کنترل شده بین ۹۰/۱۴۰ تا ۱۰۰/۱۶۰ میلیمتر جیوه
- نئوپلازی داخل اپیتلومی ( خفیف) تا شدید سرویکس
- بیماری فعال کیسه صفرا
- یرقان انسدادی در حاملگی
- خانم های سیگاری کمتر از ۳۵ سال
- توده پستانی تشخیص داده نشده
- ترومبوفلبیت سطحی
- بیماری های دریچه ای بدون عارضه قلب
- مادران شیردهی که از زایمان آن ها کمتر از شش ماه می گذرد
- میگرن بدون علائم عصبی
- دیابت بدون درگیری عروقی
- افسردگی بسیار شدید
- مصرف دارو برای اپی لپسی (بجز والپروییک اسید)
- مصرف ریفامپین یا گرزیوفولوین
- بیماری سلول داسی شکل
زمان شروع استفاده از آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- ۱-در دوران قاعدگی: اولین تزریق ( شروع استفاده از روش)، دریکی از ۵ روز اول دوره قاعدگی انجام می شود.
- ۲-غیر از دوران قاعدگی: استفاده از آمپول های ترکیبی پیشگیری از بارداری را در هر زمان که اطمینان از بادار نبودن وجود داشته باشد می توان آغاز کرد. باید توجه داشت تا ایجاد تاثیر پیشگیری از بارداری اولین آمپول ، باید هفت روز از کاندوم استفاده شود.
- ۳-پس از زایمان: اگر مادران پس از زایمان به فرزند خود شیر ندهد، می تواند مصرف این روش را در فاصله روز های ۲۱- ۲۸ پس از زایمان آغاز کند. اگر مادر پس از زایمان به فرزند خود شیر دهد و در استفاده از آمپول اصرار داشته باشد، ضمن تاکید بر منع مصرف نسبی تا شش ماهگی، اگر هنوز خونریزی قاعدگی رخ نداده باشد، میتواند تزریق آمپول را پس از انجام β-hcG آغاز کند.
- ۴-پس از سقط: مصرف این آمپول را می توان در ۵ روز اول بلافاصله پس از سقط سه ماهه اول یا دوم شروع کرد. در این موارد نیازی به استفاده از روش پشتیبان نیست. شروع استفاده از آمپول در فاصله بیش از ۵ روز اول سقط سه ماهه اول یا دوم مانند بند ۲ خواهد بود.
- ۵-تغییر روش به آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری: در صورت تغییر روش از قرص به آمپول های ترکیبی، فاصله هفت روزه بین دو بسته قرص، بهترین زمان برای تزریق است. در این فاصله زمانی نیازی به استفاده از کاندوم نیست. در صورت تغییر روش از آمپولهای سه ماهه به آمپول ترکیبی یک ماهه، باید آمپول ترکیبی در زمان تزریق بعدی آمپول سه ماهه تزریق شود. در صورت تمایل به تغییر روش از IUD به آمپول ترکیبی در ۵ روز اول قاعدگی، باید آمپول را تزریق نموده و داوطلب رابلافاصله برای خارج نمودن IUD ارجاع داد. در زمان های به جز پنج روز اول قاعدگی،آمپول را تزریق نموده و داوطلب در دوره بعدی قاعدگی برای خارج نمودن IUD ارجاع داده شود.
عوارض شایع آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
عوارض شایع معمولا در ماههای اول مصرف بروز نموده و در عرض ۲-۳ ماه کاهش یافته و یا ازبین می رود. این عوارض عبارتند از :
- ۱-سردرد و سرگیجه
- ۲-حساسیت پستانها
- ۳-افزایش وزن خفیف
- ۴-آکنه
- ۵-افزایش بروز افسردگی و اضطراب
- ۶-کاهش HDL و کم شدن نسبت HDL به LDL
- ۷-کم شدن مقدار و تعداد روزهای خونریزی قاعدگی
عوارض ناشایع آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- ۱-خونریزی نامنظم رحمی
- ۲-آمنوره
نحوه برخورد با عوارض آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- ۱-در صورت بروز سردردهای خفیف ناشی از تزریق آمپول، می توان از مسکن های معمولی مانند آسپیرین ( ۳۲۵-۶۵۰ میلی گرم )، ایبوپروفن (۲۰۰- ۴۰۰ میلی گرم) یا استامینوفن ( ۳۲۵-۱۰۰۰میلی گرم) رفع می گردد. بدیهی است که در صورت برطرف نشدن مشکل ، فرد ارجاع خواهد شد.
- ۲-حساسیت پستان ها معمولا با رعایت توصیه های بهداشتی؛استفاده از پستان بندهای محکم و مسکن ها معمولی ،استفاده از کمپرس سرد یا گرم و استفاده از از مسکن های معمولی مانند آسپیرین ( ۳۲۵-۶۵۰ میلی گرم )، ایبوپروفن (۲۰۰- ۴۰۰ میلی گرم) یا استامینوفن ( ۳۲۵-۱۰۰۰میلی گرم) رفع می گردد.بدیهی است که در صورت برطرف نشدن مشکل،فرد ارجاع خواهد شد.
- ۳-افزایش وزن بدلیل تجمع مایعات در بدن در پی اثر پروژسترون و افزایش اشتها و به دنبال آن افزایش مصرف مواد غذایی است. افزایش وزن با انجام ورزش منظم و رعایت رژیم غذایی برطرف خواهد شد.
- ۴-آکنه: با تغییر رژیم غذایی ( کاهش میزان چربی مصرفی خصوصا تنقلات چرب و افزایش مصرف میوه و سبزی تازه ) و تمیز نگه داشتن پوست برطرف می شود.
- ۵-تغییرات خلق و خوی (افسردگی): با ادامه استفاده آمپول ، رفع می گردد. در غیر اینصورت و در صورت گذشت زمانی بیشتر از سه ماه، ارجاع به پزشک ضروری است.
- ۶-خونریزی نامنظم رحمی: شایع نیست و معمولا در عرض ۲-۳ماه اول استفاده از آمپول برطرف شده و حداکثر پس از یکسال منظم می شود. برای رفع کوتاه مدت این مشکل میتوان استفاده روزانه ۸۰۰ میلی گرم ایبوپروفن را در سه وعده و به مدت پنج روز توصیه کرد.کی توان از سایر داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی نیز استفاده کرد.در صورت ادامه پیدا کردن خونریزی نامرتب رحمی ،علیرغم گذشت سه ماه زمان زمان از استفاده از آمپول ، یا شروع شدن خونریزی نامرتب پس از چند ماه استفاده از این آمپولها، فرد باید به متخصص زنان ارجاع شود.
- ۷-خونریزی شدید و طولانی رحمی: معمولا در عرض ۲-۳ماه استفاده از آمپول ترکیبی برطرف می شود. برای رفع کوتاه مدت این مشکل می توان استفاده روزانه ۸۰۰ میلی گرم ایبوپروفن را در سه وعده و به مدت پنج روز توصیه کرد. می توان از سایر داروهای ضد التهابی غیر استروییدی نیز استفاده کرد. استفاده از این داروها با شروع خونریزی شدید آغاز می شود. در صورتادامه پیدا کردن خونریزی شدید یا طولانی، یا شروع شدن خونریزی شدید یا طولانی پس از چند ماه استفاده از این آمپول ها با خونریزی قاعدگی عادی یا آمنوره، فرد باید به متخصص زنان ارجاع شود.
- ۸-آمنوره: شایع نیست. در صورت وقوع باید آزمایش حاملگی انجام شود، در صورتی که آمنوره از عوارض مصرف دارو باشد باید آموزش و مشاوره لازم به گیرنده خدمت داده و در صورت عدم موافقت وی روش را عوض کرد. خونریزی رحمی ۸۰% زنانیکه با مصرف DMPA دچار آمنوره شده اند، با تغییر روش به آمپول یک ماهه شروع میگردد.
توجه: اگر استفاده کنندگان آمپول یک ماهه به دلیل عوارض، خواهان قطع مصرف و استفاده از روش های دیگر پیشگیری از بارداری باشند، می توانند روش مورد نظر خود را مطابق دستورالعمل مربوطه شروع نمایند.
هشدار های مصرف آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
در صورت بروز هر کدام از علامت های زیر ( که نشان دهنده یک مشکل جدی است)، مصرف کننده فورا به بیمارستان ارجاع می شود:
- ۱-درد شدید در قسمت بالای شکم
- ۲-درد قفسه سینه و یا تنگی نفس یا سرفه با خلط خونی
- ۳-تورم یا درد شدید در یک پا
- ۴-مشکلات چشمی (تاری دید، دوبینیو از دست دادن قدرت دید)
- ۵-سردرد غیر معمول (سردرد شدید و یا ضربانی و یا سردرد در یک طرف سر)
- ۶-زردی اسکلرا و پوست
آزمایش ها و معاینه های لازم جهت شروع آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
آزمایش ها و معاینات مراجعه اول آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- ۱-معاینه مراجعه کننده از نظر زردی
- ۲-اندازه گیری فشار خون
- ۳-اندازه گیری قد و وزن برای محاسبه BMI (نمایه توده بدنی)
- ۴-معاینه پستان
- ۵-آزمایش پاپ اسمیر (۴-۶ هفته پس از زایمان و مطابق دستور العمل کشوری)
- ۶-بررسی مشکلات انعقادی و چربی های خون ( در صورت سابقه ترومبوز و یا بیماری های قلبی در بستگان درجه یک زیر۵۰ سال)
- ۷-اندازه گیری تری گلیسرید متقاضی درآغاز استفاده از آمپول های ترکیبی بیش از ۲۵۰ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر باشد ، به فاصله ۲-۴ هفته پس از تزریق آمپول ترکیبی آزمایش مجدد انجام خواهد شد. در صورت افزایش تری گلیسیرید در طی این مدت به بیش از ۵۰۰ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر، ادامه استفاده از آمپول های ترکیبی به دلیل احتمال ابتلای به پانکراتیت قطع می شود.
توجه۱: در صورت وجود پزشک در واحد ارایه خدمت در زمان اولین مراجعه، ویزیت پزشک همزمان با ارایه خدمت ضروری است. در صورت عدم وجود پزشک در واحد ارایه خدمت در زمان اولین مراجعه، ویزیت پزشک باید حداکثر تا سه ماه پس از اولین مراجعه انجام شود. در موارد BMI (نمایه توده بدنی) بیش از ۳۰ مراجعه کننده در مراجعه اول، ویزیت پزشک پیش از تزریق آمپول ضرورت داشته و تزریق آمپول پس از آن انجام خواهد شد.
توجه۲: انجام آزمایش های بندهای ۵، ۶ و ۷ در ویزیت اول اجباری نیست. این آزمایش ها باید تا حداکثر سه ماه پس از اولین تزریق انجام شود.
آزمایشات و معاینات مراجعه های بعدی آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
اولین بررسی پس از سه ماه و سپس ۶ ماه یکبار تا دو سال، و از آن پس در صورت نبودن هر گونه مشکل هر ساله و به شرح زیر انجام می شود:
- ۱-اندازه گیری فشار خون
- ۲-اندازه گیری وزن
- ۳-پیگیری بروز علائم هشدار و عارضه ها و در صورت لزوم بررسی آن ها
- ۴-بررسی دقیق تر خانم های با بیماری مزمنی که اثر آمپول روی آن بیماری ها مشخص نیست(بیماری هایی که در موارد منع منصرف آمپول اشاره ای به آن نشده است)
اگر هرکدام از مشکلات یاد شده وجود داشته باشد، باید به متخصص مربوطه ارجاع شود.
بررسی سالانه قند، چربی و لیپوپروتئین برای چه افرادی در مراجعه های پیگیری آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری انجام می شود؟
- خانم های ۳۵ ساله و بالاتر
- خانم های با سابقه بیماری قلبی، یا فشار خون بالا
- دیابتی ها
- خانم های با سابقه دیابت حاملگی
- خانم های چاق
در هر مراجعه برای تزریق بعدی، باید در خصوص رضایت از روش، شکایت ها، هشدار ها و یا عوارض مصرف با دقت پرسش شود.
تذکرات هنگام مصرف آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
- ۱-تزریق آمپول ترکیبی باید هر ۳۰ روز انجام شود. اگر متقاضی در فاصله زمانی تا ۳ روز زودتر یا ۳ روز دیرتر از موعد مقرر مراجعه نماید، میتوان ضمن تاکید بر لزوم رعایت زمان تعیین شده، آمپول های ترکیبی را تزریق کرد. شایان ذکر است که فاصله بین تزریق ها نباید بیشتر از ۳۳ روز باشد.
- ۲-پیش از کشیدن آمپول به داخل سرنگ، باید آمپول یا ویال را به آرامی تکان داد. در صورت سرد بودن آمپول یا ویال ، باید پیش از تزریق آن را با دمای بدن هماهنگ نمود. مالش آمپول و یا ویال بین دست ها به این کار کمک می کند.
- ۳-تزریق آمپول های ترکیبی عضلانی ( بالای بازو و یا قسمت فوقانی خارجی باسن) و عمیق (با استفاده از سر سوزن بلند) است. محل تزریق نباید ماساژ داده شود.
- ۴-در صورت تاخیر برای تزریق بعدی (بیش از ۳۳ روز)، انجام تزریق با اطمینان پیدا کردن از نداشتن تماس جنسی (پس از فاصله ۳۳ روز تا زمان مراجعه) و یا اطمینان از باردار نبودن فرد مقدور خواهد بود.در غیر اینصورت باید فرد از نظر حاملگی رسی و تا تزریق بعدی از یک روش کمکی دیگر استفاده کند.
برگشت باروری پس از قطع روش آمپول ترکیبی پیشگیری از بارداری
در اغلب موارد بازگشت تخمک گذاری ۲-۳ ماه پس از آخرین تزریق رخ می دهد.
