قرص اورژانسی جهت پیشگیری از بارداری ناخواسته

توضیح روش قرص اورژانسی

روش پیشگیری اورژانس از بارداری (Emergency contraception)، روشی است که خانم ها با استفاده از آن می توانند در صورت استفاده نکردن از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری و یا هر موردی که احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را داشته باشد، تا ۵ روز (۱۲۰ ساعت) از بارداری پیشگیری کنند. این روش و مداوم نبودن مصرف آن در مقایسه با سایر روش های مطمئن،فقط باید در موارد مشخص از آن استفاده کرد.

 

مکانیسم عمل قرص اورژانسی

• ۱-پیشگیری از تخمک گذاری
• ۲-تاخیر در تخمک گذاری
• ۳-اختلال در اندومتر
• ۴-اختلال در نفوذ اسپرم
• ۵-اختلال در حرکت لوله ها
• ۶-اختلال در لقاح

شایان ذکر است که در اغلب موارد مجموعه ای از این مکانیسم ها مانند اختلال در تخمک گذاری و تغییر موکوس سبب کاهش قدرت نفوذ اسپرم و کمتر شدن احتمال لقاح می شود.

 

اثربخشی قرص اورژانسی

اثربخشی روش اورژانس پیشگیری از بارداری با قرص های لوونورجسترل حدود ۹۹% و با قرص های ترکیبی،حدود ۹۷% و میزان حاملگی با استفاده از این روش در صورت استفاده از قرص های لوونورجسترول حدود ۱% و با استفاده از قرص های ترکیبی حدود ۳% گزارش شده است.

اثربخشی این روش با فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش ارتباط قابل قابل توجهی دارد .هرچقدر فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش کوتاه تر باشد ،اثر بخشی آن بیشتر خواهد بود. زمان طلایی استفاده از این قرص ها، ۵ روز یا ۱۲۰ ساعت می باشد.

 

عوارض قرص اورژانسی و چگونگی برخورد با آن ها

۱.تهوع و استفراغ حین مصرف

میزان تهوع و استفراغ با قرص های ترکیبی به ترتیب حدود ۵۰%و ۲۰% بوده که این عوارض با قرص های لوونرجسترول به حدود ۲۰% و ۶% کاهش می یابد.بهتر است قبل و ۴-۶ ساعت پس از مصرف هر دوز EC از یک داروی ضدتهوع مانند دیمن هیدرینات یا دیفن هیدرامین استفاده شود.قرص دیمن هیدرینات ۲۵-۵۰ میلی گرم ۳-۴ بار در روز یا قرص (شربت)دیفن هیدرامین ۲۵-۵۰میلی گرم (۲-۴قاشق غذاخوری کوچک)که مصرف دوز اول آن نیم ساعت قبل از خوردن قرص EC و دوز های بعدی (در صورت نیاز) با فاصله های ۶ ساعته پس از آن است ،در کاهش شدت تهوع و استفراغ موثر است.

۲.اختلالات قاعدگی

ممکن است که قاعدگی بعدی چند روز زودتر یا دیرتر آغاز ،طول مدت آن تغییر یافته و تغییر در مقدار خونریزی ایجاد شود.فرد باید در مورد بی خطر بودن این مساله آگاهی داشته باشد.

۳.سردرد و سرگیجه

 

موارد منع مصرف قرص اورژانسی

تقریبا همه افراد می توانند از این روش استفاده کنند .موارد منع استفاده از این روش برای انوع قرص های در دسترس به شرح زیر است:

موارد منع مصرف قرص لوونورجسترول

• پورفیری حاد فعال
• بیماری فعال و شدید کبد در حال حاضر
• بارداری(بدلیل بی اثر بودن و نه خطر برای جنین )
• خونریزی های غیر طبیعی و تشخیص داده نشده دستگاه تناسلی

موارد منع مصرف قرص های ترکیبی

• بارداری (بدلیل بی اثربودن و نه خطر برای جنین )
• موارد منع مصرف استروژن ،میگرن کلاسیک،ترومبوز وریدهای عمقی(DVT)

 

افراد واجد شرایط استفاده از قرص اورژانسی

دقت در این نکته بسیار مهم است که در این روش نباید مورد استفاده دائم قرارگیرد و لازم است که کاربرد آن در صورت وجود تماس جنسی محافظت نشده به موارد خاص زیر محدود گردد:

• ۱-پارگی کاندوم
• ۲-خارج شدن کاندوم
• ۳-فراموشی خوردن قرص ترکیبی برای سه نوبت پیاپی
• ۴-فراموشی خوردن قرص شیردهی به مدت بیش از سه ساعت
• ۵-تاخیر بیش از دو هفته در تزریق آمپول DMPA
• ۶-تاخیر بیش از سه روز در تزریق آمپول های ترکیبی
• ۷-استفاده نادرست از روش طبیعی
• ۸-خروج IUD در زمانی بجز دوران قاعدگی
• ۹-استفاده از روش طبیعی یا منقطع با شک به تماس جنسی که می تواند منجر به بارداری گردد.
• ۱۰-استفاده نکردن از کنتراسپتیوها
• ۱۱-تجاوز

 

زمان شروع و چگونگی مصرف قرص اورژانسی ( EC )

اگر بیش از ۵ روز از زمان نزدیکی مشکوک نگذشته باشد، فرد می تواند با به کاربردن یکی از روش های زیر از حاملگی ناخواسته جلوگیری کند:

• ۱-قرص لوونورجسترول ،دو عدد یک جا در اولین فرصت
• ۲-قرص LD چهار عدد در اولین فرصت و چهار عدد ۱۲ ساعت بعد
• ۳-قرص تری فازیک ،۴ عدد قرص سفید در اولین فرصت و چهار عدد قرص سفید ۱۲ ساعت بعد (قرص های مرحله سوم)

نکته:در مورد تجاوز جنسی ،فرد پس از مصرف قرص اورژانسی می بایست به مراکز تخصصی برای بررسی STID و مسایل دیگر مراجعه کند.

 

تذکرهای حین مصرف قرص اورژانسی

• ۱-باید قرص ها در اولین فاصله زمانی ممکن پس از تماس جنسی محافظت نشده خورده شوند تا بهترین اثربخشی را ایجاد نمایند .
• ۲-بهتر است قرص ها با شکم خالی خورده نشوند.
• ۳-در صورت استفراغ تا دوساعت پس از استفاده از روش،خوردن مجدد قرص ها ضروری است.
• ۴-حداکثر دفعات مجاز استفاده از این روش در هر سیکل قاعدگی یک بار است.آموزش کاربرد صحیح این روش ضروری بوده و باید تاکید شود که این روش می بایست در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری استفاده گردد.مجاز بودن مصرف یکبار از این روش در هر دوره قاعدگی دلیلی بر تایید مصرف آن در هر دوره قاعدگی بعنوان روش پیشگیری از بارداری نیست .
• ۵-اثربخشی این روش با استفاده از فنی تویین و ریفامپین کاهش می یابد.در صورت استفاده همزمان از این داروها باید مصرف قرص لوونورجسترول به میزان ۱۰۰% (جمعا ۴عدد) افزایش یابد.
• ۶-با توجه به اینکه افزایش تعداد تماس های جنسی بدون محافظت ، اثربخشی روش را کاهش و احتمال حاملگی را افزایش می دهد،یک خانم نباید در صورت داشتن چند تماس جنسی محافظت نشده در طول یک دوره قاعدگی ،چند بار از روش پیشگیری اورژانس از بارداری استفاده نماید و بر اساس موارد مطروحه در بند۴،استفاده از این روش در هر دوره قاعدگی فقط برای یک نوبت مجاز خواهد بود.

 

در چه صورت پس از مصرف قرص اورژانسی باید نزد پزشک بروم؟

استفاده از این روش می تواند باعث تغییر در زمان قاعدگی بعدی شود .معمولا این تغییرات کم بوده و اگر تاخیر قاعدگی بیش از ۷ روز شود،باید احتمال بارداری را در نظر داشت.در این صورت بررسی فرد و معرفی برای انجام تست بارداری ضرورت دارد .

 

حاملگی هم زمان با روش قرص اورژانسی

با توجه به تراتوژن نبودن این روش برای جنین ، در صورت وقوع حاملگی ، نیازی به ختم آن نخواهد بود.